معرفی:

ارتقای سلامت که بر توانمند سازی مردم در تسلط بر سلامت خود وبهبود آن تاکید دارد،استفاده از جایگاههای خاص را برای گسترش سلامت مطرح می نماید.تمامی این موارد،مدارس را به عنوان یکی از مهمترین جایگاههای ارتقای سلامت دانش آموزان و، از این طریق کل جامعه،مطرح می سازند.

مدرسه ،محل آموزش و زندگی افرادی است که آمادگی فراگیری هستند.وآینده سازان جامعه میباشند.شکوفایی تمام و کمال استعدادها و دستیابی به بالاترین سطح فراگیری،نیازمند برخورداری فراگیران از سلامت و رفاه میباشد.

توجه همسان به امر تامین سلامت و آموزش در بیانیه حقوق کودک،و نیز تاکید مقامات آموزش و پرورش کشورهای جهان بر آموختن برای زیستن و با هم زیستن،در کنفرانس داکار در سال2000میلادی،جنبه های دیگری از توجه توام به زندگی سالم و آموزش را منعکس می نماید.

 تعریف بهداشت مدارس:

طبق تعریف سازمان جهانی  بهداشت WHO"بهداشت مدارس"عبارتست از :مجموعه اقداماتی که به منظور تشخیص،حفظ،ارتقا و تامین سلامت جسمی،روانی و اجتماعی و معنوی دانش آموزان و آن دسته از کارکنان که به نحوی با دانش آموزان در ارتباطند،به اجرا در میاید.

هدف کلی بهداشت مدارس:

آموزش و پرورش کودکانی متعادل و سالم است که دارای رشد و نمو طبیعی باشندو هیچ گونه اختلالی در آن از لحاظ فکری،جسمی و عاطفی مشاهده نگردد.

اهداف اختصاصی بهداشت مدارس:

_ارتقای سطح آگاهی و نگرش و رفتار های بهداشتی دانش آموزان

_ ارتقای سطح آگاهی و نگرش و عملکرد بهداشتی کارکنان مدارس و والدین و دانش آموزان

_ایجاد میل به سلامت در کودکان و نوجوانان

_آموزش و تمرین مهارتهای سالم زیستن

_بهبود وضعیت ایمنی و بهداشت محیط مدارس

    اجرای برنامه سلامت نوجوانان و مدارس:

شامل:

-  برنامه مدارس مروج سلامت

- نظام الکترونیک سلامت نوجوانان و مدارس

- ارائه خدمات در مدارس

-آموزش سلامت در مدارس

-خود مراقبتی

معاینات غربالگری دانش آموزان :

هدف از معاینات غربالگری جستجوی بیماری یا نقص با استفاده از آزمونهای علمی عملی و معاینه در افرادی است که ظاهرا سالم به نظر میرسند این معاینات شامل دو بخش ارزیابی مقدماتی و معاینات پزشکی میباشد برخی از بیماریها و نقایصی مانند بیماریهای لثه  و پوسیدگی دندان،غدد،قلب و عروق ،شکم،اختلالات رفتاری ،مشکلات بینایی وشنوایی و ...توسط این روش به صورت سالانه دنبال میشود.

زمان انجام معاینات غربالگری دانش آموزان در هر سال تحصیلی:

پایه اول ابتدایی از اول تیر لغایت اول مهر،پایه اول راهنمایی (پایه اول دوره متوسطه اول)و پایه اول متوسطه (پایه اول دوره متوسطه دوم) از اول مهر لغایت اول دی،طبق شناسنامه سلامت دانش آموز انجام می گیرد، نتیجه معاینات در شناسنامه سلامت ثبت شده و سپس پیگیری می شود.

ارزیابی مقدماتی شامل موارد ذیل است:

1.اندازه گیری قد و وزن و شاخص توده بدنی

2..سنجش بینایی

3.سنجش شنوایی

4.رشک و شپش

5.اختلالات رفتاری و گفتاری

6.آمادگی تحصیلی

7.دهان و دندان

8.بیماریهای نیازمند مراقبت ویژه(دیابت،قلبی عروقی،صرع و آسم و...)

معاینات پزشکی شامل موارد ذیل است:

1.آنمی

2.گال و کچلی سر

3.بزرگی تیروئید

4. گوش،حلق و بینی

5.چشم

6.ستون فقرات

7.اندام

8.بزرگی کبد و طحال

9. قلب و عروق

10.قفسه سینه و ریه

11.ابهام تناسلی و عدم نزول بیضه

12.کلیوی

13.سایکولوژی و نورولوژی

14.روند بلوغ و رفشاری خون

15.سایر اختلالات

برنامه مدارس مروج سلامت

یکی از مهمترین راه های ارتقاء سلامت و سلامت دانش آموزان، اجرای پروژه های مختلف آموزشی سلامت با تکیه بر مشارکت فعال آنها در فعالیتهای مختلف بهداشتی است. از سوی دیگر تحقق هدف های سلامت مدارس مستلزم دخالت، مشارکت و همسویی خانه، مدرسه ،مراکز بهداشتی درمانی و جامعه است. بر همین اساس برنامه کشوری مدارس مروج سلامت از سال 88 و با بررسی های فنی و کارشناسی و ادغام برنامه های «استقرار و نگهداری سیستم مدیریت سلامت (HSE)» و رتبه بندی و اعطای ستاره به مدارس کشور و با انتخاب  72 مدرسه در 7 دانشگاه علوم پزشکی به شکل پایلوت آغاز گردید. در سال 1389 نیزمتعاقب توافقنامه وزرای محترم آموزش و پرورش و بهداشت درمان و آموزش پزشکی در هفته سلامت همان سال مقرر گردید که در فاز اول گسترش مدارس مروج سلامت تعدادی از مدارس شهری و روستایی در مقاطع ابتدایی و یا راهنمایی در هر شهرستان تحت پوشش برنامه قرار گیرد که در حال حاضر12500 مدرسه در سطح کشور  تحت پوشش این برنامه می باشند.که از این تعداد  900 مدرسه مربوط به استان آذربایجان غربی می باشد.  در مدارس مروج سلامت سعی شده تا با استفاده از مشارکت عمومی آموزگاران ،اولیاء و تشکیل گروههای کاری و مشورتی در 8 محور ذیل فعالیت شود:

1-برنامه جامع آموزش سلامت در مدارس

2- ارائه خدمات بالینی در مدارس

3-سلامت محیط در مدارس

4- بهبود تغذیه در مدارس

5-تحرک فیزیکی و فعالیت بدنی

6-ارتقاء سلامت کارکنان مدارس

7- خدمات سلامت روان و مشاوره ای در مدارس

8-مشارکت والدین و جامعه در برنامه ریزی ارتقاء سلامت در مدارس و شبکه داوطلبان سلامت دانش آموزان

بهداشت محیط مدارس

ایمنی و بهداشت محیط مدرسه که در فصل چهارم آئین نامه اجرایی مدارس به آن توجه شده، از اصول اولیه بهداشت مدارس  است. بدون شک یکی از مولفه هایی که در آموزش و پرورش کودکان تاثیر اجتناب ناپذیر دارد محیط مادی و فیزیکی حاکم برمدرسه است. محیط مدارس باید به گونه ای باشد تا از هر لحاظ به نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی دانش آموزان پاسخ دهد. در آموزش و پرورش نوین فضای فیزیکی به عنوان یک عامل زنده و پویا در انجام فعالیتهای آموزشی و تربیتی دانش آموزان تلقی می گردد. چنانچه درمدرسه آب سالم، سرویسهای بهداشتی، فضای کافی، تجهیزات و وسایل مناسب و استاندارد، سیستم صحیح جمع آوری زباله و فاضلاب وجود نداشته باشد و به طور کلی آسایش محیطی فراهم نشود، به طور قطع تلاشهای آموزش و پرورش معلمان و مربیان بازدهی مطلوب را نخواهد داشت. از آن جائی که دانش آموزان آینده سازان و سرمایه های هر ملتی می باشند. لازم است تمامی ارگانهای مرتبط با این قشر عظیم در جامعه ایران برنامه ریزی های دقیقی را جهت افزایش بهره وری و داشتن زندگی سالم و مثمر ثمر در سالهای آتی  انجام دهند تا در نهایت جامعه ای سالم و پویا داشته باشیم.

بوفه مدارس:

یکی از راهکارهایی ارتقای سلامت تغذیه ای دانش آموزان و به منظور تامین بخشی از انرژی مورد نیاز دانش آموزان، ارائه مواد غذایی سالم و جلوگیری از عرضه مواد غذایی کم ارزش تغذیه ای به دانش آموزان احداث بوفه یا پایگاه تغذیه سالم در مدارس بوده که از سال 1384 و با تصویب هیات محترم وزیران در مدارس کشور اجرایی گردیده است. طبق تعریف پایگاه تغذیه سالم مکانی است در مدرسه که برابر با قوانین وزارت خانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و آموزش و پرورش احداث و تجهیز شده و مواد خوراکی به عنوان میان وعده از طریق آن به دانش آموزان عرضه می گردد. طبق تعریف، میان وعده غذایی است که در دو نوبت صبح و بعدازظهر مصرف می شود .