آسم یک مسئله بهداشتی برای کلیه جوامع اعم از توسعه یافته و در حال توسعه به شمار می رود. بر طبق آمار سازمان بهداشت جهانی بیش از 300 میلیون نفر در سراسر دنیا از بیماری آسم رنج می برند . همچنین، سالانه حدود 300 هزار نفر به علت این بیماری می میرند و اگر اقدام فوری صورت نگیرد، در طی 10 سال آینده این میزان حدود 20%  افزایش می یابد. اطلاعات جدید موید این نکته است که 80 % موارد مرگ و میر آسم قابل پیشگیری است.آسم شایع ترین بیماری مزمن کودکی است و علت اصلی غیبت از مدرسه به شمار می رود. در چند سال اخیر افزایش شیوع آسم در کودکان و نوجوانان سبب شده است که نیاز به مراقبت های پزشکی در این بیماری در مدارس بیشتر شود. با توجه به اینکه یکی از مهمترین اقدامات در زمینه پیشگیری وکنترل آسم افزایش آگاهی آحاد جامعه نسبت به این بیماری است اعتلاف جهانی علیه بیماری آسم  به منظور حساس سازی جامعه ،جلب مشارکت ذی نفعان وبرنامه ریزی وهمکاری در جهت پیشگیری وکنترل آسم ،اولین سه شنبه می را به عنوان روز جهانی آسم نامگذاری شده است شعار روز جهانی آسم امسال نیز "امکان دسترسی به داروهای استنشاقی آسم برای همه"میباشد .

شایان ذکر است با توجه به اهمیت آموزش در پیشگیری وکنترل بیماری در طی سال 1403 تعداد    1875   نفر در مرکز بهداشتی درمانی ومدارس توسط کارشناسان و مراقبین سلامت مرکز بهداشت در زمینه بیماری آسم آموزش دیده اند.

تعریف آسم :

آسم واژه ای یونانی و بیانگر بیماری است که در آن علایم مکرر سرفه ، تنگی نفس همراه با خس خس سینه و احساس خفقان وجود دارد. آسم بیماری التهابی مزمن و غیر واگیر ریه است. مزمن به این معنا که بیماری همیشه وجود دارد حتی زمانی که بیمار احساس ناخوشی ندارد.

علل آسم : علت دقیق و اصلی آسم هنوز نامشخص است ولی آنچه که تاکنون روشن شده، نشان می دهد که آسم محصولی از ترکیب عوامل محیطی ، سبک و نحوه زندگی و خصوصیات زیستی و ذاتی فرد ( ژنتیک )
می باشد..

اگر افراد خانواده سابقه انواع آلرژی ها ( اگزما، آلرژی بینی، آلرژی غذایی و آسم) را داشته باشند، احتمال بروز آسم در سایر افراد آن خانواده بیشتر می شود. همچنین تماس با عواملی چون دود سیگار، عوامل عفونی ویروسی و بعضی مواد حساسیت زا ممکن است سبب افزایش احتمال ابتلا به آسم گردد.

سبک زندگی شهری از نظر زندگی آپارتمانی، عدم تحرک، غذاهای آماده ( Fast Food) و آلودگی هوا به علت دود سیگار و آلودگی شهر به علت دود خودروها عوامل شیوع بیشتر آسم هستند. همچنین ممکن است بیماری آسم در افراد بدون سابقه آلرژی نیز رخ دهد

علایم آسم:

شایع ترین علایم آسم عبارتند از:

1)سرفه:

سرفه بیماران آسمی معمولاً خشک است، اغلب در اواسط و آخر شب و اوایل صبح و یا هنگام ورزش و یا برخورد با عوامل خطر محیطی بدتر می شود و مانع خواب می گردد. ممکن است تک تک یا حمله ای باشد ولی اکثراً به مدت طولانی ادامه می یابد. اگر سرفه کودکی بیش از 4 هفته طول بکشد باید بیمار از جهت آسم بررسی گردد.

2) خس خس:

نوعی صدای زیر است که هنگام تنفس و اغلب در بازدم، بیشتر در هنگام شب و انجام ورزش شنیده می شود. باید توجه داشت که خس خس سینه از خرخر که نوعی صدای بم است و اغلب در هنگام دم شنیده می شود، افتراق داده شود. خس خس عود کننده نیز از علایمی است که باید در صورت مشاهده به آسم مشکوک شد.

3) تنگی نفس:

در تنفس طبیعی، عمل دم و بازدم به راحتی و بدون احساس فشار یا کمبود هوا صورت می گیرد. اگر بیمار دچار اختلال در تنفس به صورت تنگی نفس گردد، باید به عنوان یکی از علایم مشکوک به آسم بررسی گردد.

البته همه بیماران علایم فوق را بطور کامل ندارند و شدت و میزان علایم نیز در ساعات مختلف شب و روز، فصل های گوناگون و در حالت های مختلف بیماری و در حمله آسم متفاوت است. از آنجا که ممکن است در بعضی از افراد، بیماری آسم همزمان با سایر آلرژی ها دیده شود، لذا باید به علایم این بیماری ها در حال و یا گذشته وی توجه کرد، نظیر علایم آلرژی بینی( عطسه مکرر، خارش، گرفتگی و آبریزش بینی) و یا وجود ضایعات پوستی خارش دار (اگزما).

همانطور که گفته شد علایم آسم در افراد مختلف شدت های متفاوتی دارد که بر اساس آن برنامه درمانی اختصاصی آنها نیز تفاوت می کند. باید توجه داشت هر بیمار آسمی در هر سطحی از شدت بیماری می تواند دچار حمله شدید و ناگهانی گردد.

علایم حمله آسم عبارتند از:

1. بدتر شدن پیش رونده سرفه، خس خس سینه ، تنگی نفس و یا احساس فشردگی قفسه سینه
2. هر گونه سختی در نفس کشیدن در حین راه رفتن و صحبت کردن
3. غیبت از مدرسه به خاطر تشدید علایم بیماری
4. نیاز به استفاده زیاد از داروی تسکین دهنده (سالبوتامول) در روز یا شب یعنی بیشتر از 2 بار استفاده از افشانه سالبوتامول در هفته
5. کاهش در عدد ثبت شده توسط نفس سنج ( پیک فلومتر ) به کمتر از مقدار طبیعی بیمار

 همچنین باید علایم یک حمله آسم شدید را سریعاً شناسایی کرد. علایم حمله آسم شدید عبارتند از:

1.  تنگی نفس شدید، تنفس سریع
2.  خس خس پیشرونده

- استفاده از عضلات فرعی تنفس به صورت داخل کشیده شدن پوست قفسه سینه و عضلات بین دنده ای

4. ناتوانی در بیان حتی یک جمله
5. افت هوشیاری و ایجاد خواب آلودگی

6. کاهش در عدد ثبت شده توسط نفس سنج به کمتر از نصف مقدار طبیعی بیمار
7. کبودی لب ها و انتهای انگشتان دست و پا

کنترل و درمان آسم

آسم یک بیماری مزمن است و تاکنون راه حلی برای ریشه کن کردن آن پیدا نشده است، ولی این بیماری را می توان به شکلی درمان و کنترل کرد که از بروز علایم و حملات آن پیشگیری شود. در صورت کنترل بیماری آسم می توان از زندگی مطلوبی برخوردار بود. البته از آنجایی که شدت بیماری، یک تظاهر ثابت در هر بیمار نیست و در طی زمان تغییر می کند و با توجه به اینکه هدف از درمان آسم، کنترل علایم بیماری است.

     اصول استفاده از اسپری (افشانه) یا MDR در بیماران مبتلا به آسم

     استفاده از اسپری با محفظه مخصوص در کلیه سنین توصیه می شود ولی چنانچه دسترسی به محفظه            مخصوص) وجود نداشت به صورت زیر باید عمل گردد:

1. سرپوش اسپری را بردارید و مخزن اسپری را به خوبی تکان دهید.
2. به آرامی و به طرز یکنواختی نفس خود را بیرون دهید.
3. اسپری را در فاصله 3 سانتی متری جلوی دهان باز بگیرید.
4. ابتدا  با بازدم ریه ها را خالی کرده و سپس در حالی که شروع به دم آرام و عمیق می کنیدمخزن فلزی را فشار داده تا دارو آزاد شود و تا حد امکان عمل دم عمیق ادامه یابد.
5. برای حدود 5 ثانیه نفس خود را حبس کنید.
6. نفس خود را به آرامی خارج سازید.